Biały ciepły czy biały zimny?

Często w opisie barwy światła emitowanego przez źródło, widzimy różne opcje: ciepły, zimny, naturalny, neutralny, dzienny, itp.

Do tej pory, tzn. gdy kupowaliśmy zwykłą żarówkę - nikt nie dawał nam takiego wyboru. Co wybierać i jak wybierać, aby nie oszaleć?

Otóż światło białe dla celów oświetleniowych jest podzielone na kilka obszarów, wg Polskiej Normy PN-EN 12464-1, obowiązującej od grudnia 2012 roku.

Światło białe ciepłe (temp. barwowa do 3300K*) - jest to barwa odpowiadająca światłu, jakie emitują źródła żarowe, tzn. zwykłe lub halogenowe żarówki, jakie zwykliśmy niemal zawsze używać do oświetlenia wnętrz. Jeśli więc nie mamy pewności, co do barwy światła, jaką powinniśmy zastosować, a do tej pory używaliśmy żarówek - wybierzmy barwę białą ciepłą.

Jeśli budujemy od nowa system oświetleniowy, należy kierować się zasadą, że barwa biała ciepła najlepiej komponuje się z wnętrzami klasycznymi, stonowanymi, o spokojnej charakterystyce. Jest to światło różniące się od tego, którym oświetla nas niebo w ciągu dnia, jednak takie samo, do jakiego jesteśmy przyzwyczajeni w systemach oświetlenia sztucznego. Ponadto barwa ciepła jest właściwa, gdy pomieszczeniu chcemy nadać atmosferę relaksującą lub wręcz romantyczną. Innymi słowy, jeśli w tymże pomieszczeniu chcemy wypoczywać, relaksować się.

Światło białe zimne (powyżej 5300K*) , inaczej zwane dziennym- jest to barwa najbardziej zbliżona do barwy nieba w słoneczny, bezchmurny dzień. Wywołuje ona wręcz wrażenie błękitu. Jest to barwa pobudzająca, jednak mało praktyczna w oświetleniu użytkowym wnętrz. Częściej stosowana w aplikacjach specjalistycznych, np. w oświetleniu powierzchni handlowych, przemysłowym, akwarystycznym. Tutaj jednak stosuje się dużo bardziej rygorystyczną klasyfikację barw, opartą na wartościach temperatury barwowej.

Światło białe neutralne (3300K - 5300K*), nazywane również czystym białym (z ang. pure white) - jest to światło wywołujące w oku ludzkim wrażenie nieskazitelnej, "czystej" bieli. Często mylnie nazywana też barwą zimną, aczkolwiek, jeśli porównać tylko dwie barwy - neutralną oraz ciepłą, można pozwolić sobie na nazwanie światła neutralnego zimnym. Wówczas niejako zawężamy klasyfikację. Powinniśmy być jednak tego świadomi. Często, niestety, producenci wykorzystują ten brak unormowania i tak naprawdę - kupując LEDówkę opisaną, jako "biała zimna", nigdy nie możemy mieć pewności, czy w rzeczywistości otrzymamy barwę zimną, czy neutralną. Dzieje się tak notorycznie w przypadku tanich, niskiej jakości "żarówek LED" z wieloma diodami w środku.

Ale do rzeczy - kiedy użyć barwy białej neutralnej, zwanej czasami zimną? Otóż ta barwa idealnie nadaje się do pomieszczeń urządzonych w stylu nowoczesnym lub surowym. Jeśli występują kontrasty kolorów czarny/biały, to zastosowanie neutralnej barwy oświetlenia uwypukli ten efekt. Barwa ta idealnie współgra z akcentami typu metal, szkło, czarno-białe powierzchnie.

Barwa neutralna jest bardzo często stosowana w szpitalach, gabinetach lekarskich, w oświetleniu przemysłowym, ale nierzadko używa się jej również do oświetlania powierzchni handlowych (z pewnymi wyjątkami, np. piekarnia - pieczywo straciłoby wszelkie swoje walory optyczne, jeśli zostałoby oświetlone barwą inną, niż ciepła).Należy pamiętać, że barwa neutralna i zimna mają właściwości pobudzające i nie należy ich stosować, gdy chcemy oddać się wypoczynkowi. Barwy te wyśmienicie nadają się do czytania, pracy biurowej, nauki. Wówczas wydłuża się okres aktywności mózgu, który zostaje oświetleniem oszukany - "zbliżony" do warunków panujących za dnia. *Klasyfikacja wg normy PN-EN 12464-1: Światło i oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach

Barwa biała neutralna i zimna nadają się również wyśmienicie do oświetlenia komercyjnego i ekspozycyjnego. Jeśli postawić obok siebie dwa identyczne przedmioty, jeden oświetlony barwą zimną, drugi zaś ciepłą - jako pierwszy uwagę oka ludzkiego przyciągnie przedmiot oświetlony barwą zimną. Należy jednak uważać przy oświetlaniu obiektów/obszarów, w których ważne jest odwzorowanie barw. Jeśli ważne jest, aby wszystkie barwy były wyraźnie widoczne - należy z wielką wagą patrzeć na jakość stosowanych diod. Tutaj sensowne jest tylko stosowanie wysokiej jakości LED, które charakteryzują się wysokim tzw. wskaźnikiem oddawania barw (z ang. CRI - Color Rendering Index). Wielu producentów diod niskiej jakości zawyża ten parametr w danych technicznych. Jako amatorzy nie jesteśmy go, niestety w stanie pomierzyć, a gdy już się o tym zorientujemy- może być za późno. Warto więc zaufać prestiżowi i marce diod szanujących się producentów, którzy podają wiarygodne wartości parametrów.

Światło białe NATURALNE (!?) - coraz częściej spotykany opis w nomenklaturze handlowej. Często odnosi się do barwy neutralnej (spotkaliśmy jednak już kilka różnych interpretacji). Jest to nieprofesjonalny wymysł osób, które:

- myślą, że wiedzą coś na temat oświetlenia i oczywiście się mylą, lub

- uczą się od osób opisanych wyżej, lub

- wiedzą, że wyrażają się źle, ale robią to świadomie, by stworzyć sobie pole manewru przy ew. kontrowersjach dot. temperatur barwowych ("naturalną" można nazwać każdą barwę, gdyż w końcu wszystkie wywodzą się z natury. Żadna norma ani profesjonalna nomenklatura nie wprowadziła do tej pory takiej nazwy.), lub

- są ofiarami dysleksji i wyczytali słowo "neutralne" jak "naturalne", popełniając coś w rodzaju tzw. "czeskiego" błędu, a braki w wiedzy i skrupulatności uniemożliwiają im korektę błędu,

- popełniły błąd wynikający z kombinacji powyższych ewentualności.

Nieco trudniejszą tematyką jest oświetlenie miejsc pracy we wnętrzach. Jest to już kwestia regulowana konkretnymi przepisami, która wykracza poza ramy niniejszego artykułu.